حماس در آینه ۳۴ سال مقاومت

اقدام رژیم صهونیستی در اشغال و تصرف سرزمین فلسطین از سال ۱۹۴۸، تداوم تجاوزات آن‌ها و اشغال دو سوم خاک فلسطین پس از شکست اعراب در جنگ ۱۹۶۷، عدم حمایت جامعه جهانی از حقوق فلسطینیان و همچنین عدم پیگیری تجاوزات این رژیم در شورای امنیت سازمان ملل سبب شد تا گروهی از جوانان فلسطین با مبارزه و مقاومت، اقدام به استیفای حقوق خود کنند و همین امر زمینه­های شکل­گیری جنبش مردمی حرکه المقامه الاسلامیه (حماس) را فراهم کرد.

این جنبش در ۱۵ دسامبر ۱۹۸۷ به رهبری عبدالعزیز رنتیسی و شیخ احمد یاسین به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین تأسیس شده و هدف خود را «آزادی تمامی خاک فلسطین» اعلام کرد؛ جنبش حماس علاوه بر مبارزه با صهونیزم و تلاش برای آزادی سرزمین خود از اشغال و تجاوز یهود و حامیان آن، با هر گونه استعماری که در پی به یغما بردن استقلال، سرزمین، ثروت و منابع جهان عرب و اسلام است، مخالفت کرده و به مبارزه خود برای عقب راندن متجاوز از نهر تا بحر تداوم خواهد داد.

امروزه این جنبش در حالی سی و چهارمین سالگرد تاسیس خود را جشن می­گیرد که توانسته است در راهبرد مقاومتی و مبارزاتی خود پیشرفت چشمگیری داشته باشد و با تغییر رویکرد تدافعی خود، با اتخاذ استراتژی تهاجمی مانع پیشروی این رژیم در نوار غزه، قدس و کرانه باختری باشد.

جشن بزرگ تولد مقاومت در غزه

سی و چهارمین سالگرد تشکیل حماس، بعد از نماز جمعه در ۱۰ دسامبر (۱۹ آذر) آغاز شد و مردم از سمت مساجد شمال شهر غزه با حضور هزاران نفر از هواداران و کارکنان حماس در این مراسم شرکت کردند. برخی از رهبران مقاومت به ایراد سخنرانی در این مراسم پرداختند که در این بین مشیر المصری از رهبران حماس گفت: "ما بدون هیچ تردیدی به مقاومت ادامه می‌دهیم، موضوع اسراء به گردان ماست و اهالی کرانه باختری سوخت انتفاضه هستند". المصری با هشدار به صهیونست­ها در خصوص تداوم محاصره غزه ادامه داد: "حماس خواستار برگزاری انتخابات ریاست تشکیلات و پارلمان بوده و از هر تلاش عربی و اسلامی برای تحقق وحدت استقبال خواهد کرد و از تشکیلات خودگردان فلسطین خواستار است که هماهنگی امنیتی خود را با دشمن صهیونیستی متوقف کند؛ در این بین مقاومت راهکار استراتژیک حماس بوده، هست و خواهد بود".

محمود الزهار از رهبران اصلی جنبش مقاومت اسلامی نیز با حضور در این مراسم گفت: " به بریتانیا و آمریکا می­گوییم که حماس جنبشی آزادی بخش است که وظیفه­اش آزادسازی سرزمین و مردمش می­باشد. مشارکت هزاران نفر در راهپیمائی سالگرد تاسیس حماس تاکید بر این است که فلسطینی­ها از حقوق خود نمی­گذرند و درباره یک وجب از خاک خود کوتاهی کنند"؛ الزهار با اشاره به نفس تاسیس حماس بر این نکته اشاره کرد: "تاسیس حماس برکات زیادی داشت، روزی که مردم در صندوق­های رای کرانه باختری، قدس و نوار غزه به جنبشی که اولین دولت فلسطینی قانونی بود بله گفتند تا چهره واقعی ملت فلسطین را نشان دهد؛ همه دنیا می­داند تاسیس این جنبش به خواست خدا بوده و اتفاقی نبوده است".

جنبش مقاومت اسلامی طی سال­های پس از شکل­گیری، با توسل به اندیشه مبارزاتی رهبران و فرماندهان خود توانست به موفقیت­ها و دستاورد‌های قابل توجهی در نوار غزه دست یابد که تداوم این موفقیت­ها با اتخاذ روحیه مقاومتی سبب شد تا این جنبش بیش از پیش مورد مقبولیت و محبوبیت مردمی در فلسطین و همچنین مردم منطقه واقع شود. در واقع علیرغم رویکرد تساهل­گرایانه و سازش­کارانه­ای که سازمان آزادی­بخش فلسطین از دهه ۸۰ میلادی در پیش گرفت در نهایت نتوانست نتیجه­ و دستاوردی را برای مردم فلسطین به ارمغان آورد و به تدریج سبب ایجاد بی­اعتمادی مردم به این سازمان و اقدامات آن شد.

در حالی که رویکرد مقاومتی و مبارزاتی حماس بیش از آنچه تصور می­شد توانست سبب تقویت جنبش مقاومت فلسطینیان و عقب راندن صهیونیست­ها شود که در ادامه به برخی از مهمترین دستاورد‌های این جنبش در سال­های اخیر اشاره خواهد شد:

پیروزی حماس در انتخابات پارلمانی ۲۰۰۶ فلسطین:
با برگزاری انتخابات پارلمانی در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶ که با مشارکت ۷۷% مردم روبرو شد، حماس توانست از مجموع ۱۳۲ کرسی به ۷۶ کرسی دست یابد که طی این پیروزی، اسماعیل هنیه مکلف به تشکیل کابینه دهم فلسطین شد؛ علیرغم کسب اکثریت کرسی توسط حماس در یک انتخابات دموکراتیک، اما آمریکا و اتحادیه اروپا از پذیرش نتایج انتخابات سر باز زده و با قرار دادن حماس در لیست گروه­های تروریستی و تروریستی نامیدن آن اقدام به اعمال تحریم­هایی بر علیه آن کردند. علاوه بر این یک سال پس از انتخابات با بالا گرفن اختلافات میان فتح و حماس در تابستان ۲۰۰۷ بین این دو گروه جنگ داخلی تمام عیاری شکل رگفت که در اثر آن حماس توانست کنترل تمام نوار غزه را به دست بگیرد. پیروزی در انتخابات پارلمانی هر چند دوام زیادی نداشته است، اما گزارش­ها حاکی از این واقعیت است که این جنبش همچنان با اقبال مردمی روبرو بوده و شانس پیروزی آن در انتخابات پیش­رو بالا خواهد بود.

نبرد سال ۲۰۰۸ اسرائیل و حماس:
پس از انتخابات مجلس نمایندگان در فلسطین و کسب بیشترین آرا توسط حماس، اسرائیل اقدام به محاصره زمینی و هوایی نوار غزه کرد. رژیم صهوینیستی با آغاز حمله هوایی به نوار غزه در ۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ جنگ ۲۲ روزه­ای را با نام عملیات سرب گداخته آغاز کرد که گردان عزالدین قسان آن را عملیات فرقان نامید و تا ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹ تداوم یافت که بر اساس تحقیقات برخی نهاد‌های اروپایی رژیم صهوینیستی در این جنگ اقدام به استفاده ازسلاح­های غیرمجازی، چون بمب فسفری و اورانیوم ضعیف شده کرده بود، این رژیم همچین اقدام به استفاده از ۱۰۰۰ تن مواد منفجره علیه مردم غزه کرد که طی این جنگ، بیش از ۱۴۰۰ فلسطینی شهید و بیش از ۵ هزار نفر زخمی شدند. با این وضعیت و علیرغم محاصره شدید دریایی و زمینی حماس، این رژیم در نهایت شکست خورده و نتوانست به اهداف خود از این حمله دست یابد.

در وقع یکی از اهداف اسرائیل از این حمله استقرار جمعیت یک و نیم ملیونی در اطراف نوار غزه بود که ناکامی این رژیم در این حمله سبب شد تا این رژیم شاهد مهاجرت معکوس در این منطقه باشد. اسماعیل هنیه معاون ریاست دفتر حماس در یادداشتی در سالروز این حمله در وبسایت رسمی جنبش حماس بر این نکته تاکید کرده بود: "جنگ اسرائیل علیه غزه در ماه دسامبر سال ۲۰۰۸ مقاومت را تضعیف نکرد، بلکه برعکس آن را قوی‌تر کرد؛ جنگ فرقان پایه و اساس فرهنگ مقاومت را ایجاد کرد. عملیات اسرائیل ناکام ماند و مقاومت نسبت به سال‌های پیش قوی‌تر شده و نیرو‌های خود را افزایش داده است".

جنگ ۵۱ روزه ۲۰۱۴:
این جنگ به مدت ۵۱ روز در سال ۲۰۱۴ در نوار غزه آغاز شد که در نتیجه آن حدود ۲۲۵۰ نفر شهید و ۱۱ هزار نفر زخمی شدند که بخش قابل توجهی از آن را کودکان و غیر نظامیان فلسطینی تشکیل می­داد. این جنگ که با اقدام اسرائیل در ربودن ۱۰ نوجوان فلسطینی آغاز شد سبب شد تا جنبش مقاومت اسلامی در قالب "عملیات بنیاد مرصوص" اقدام به واکنش در برابر این عمل کند؛ در این جنگ نیرو‌های مقاومت توانستند ضعف استراتژیکی اسرائیل را با شلیک موشک به پایتخت این رژیم نشان دهند، علاوه بر این در این عملیات حماس موفق شد تا برد موشک­های خود را تا مناطقی، چون قدس غربی، بیت شمیس، گوش دان، رعناتا، کفار سابا و زخرون یعکوف گسترش دهد.

ضعف رژیم صهیونیستی در این جنگ سبب شد تا "گئورا ایلاند" مشاور سابق امور امنیتی کابینه اسرائیل در گفتگو با روزنامه صهیونیستی یدیعوت، به این واقعیت اعتراف کند: «حماس همان صدای واقعی مردم در غزه است. حماس ارتشی قوی ایجاد کرده و در صحنه عمل آن‌ها دولت خود را برپا کردند. در حقیقت، اسرائیل به این دولت سال‌ها اجازه داد که موشک و گلوله به سمتش شلیک کند و همزمان ما به آن‌ها اجازه دادیم که مواد غذایی دریافت کنند که این امر مسخره است. علیرغم اینکه حماس در این جنگ ضربه سنگینی را دریافت کرده، اما شکست نخورده است». در واقع مقاومت با استفاده از موشک­های کورنت و مالوتکا، براق ۱۰۰، براق ۷۰، فجر ۵، جراد، قدس و موشک ۱۰۷ توانست بار دیگر پیشرفت و قدرت خود را به صهیونیست­ها نشان دهد.

جنگ ۱۱ روزه ۲۰۲۱:
اقدام رژیم اسرائیل در بیرون راندن فلسطینیان محله شیخ جراح در قدس شرقی سبب شد تا حماس در حمایت از این مردم واکنش نشان دهد که این امر موجب درگیری بین اسرائیل و غزه شده و ۱۱ روز (۱۰ تا ۲۱ می) به درازا کشید و سبب شد تا فصل جدیدی در رویکرد و قدرت حماس در واکنش به اسرائیل گشوده شود؛ در این حمله که نیرو‌های مقاومت آن را شمشیر قدس نامیدند مقاومت توانست برای اولین­ بار رویکرد تدافعی خود را در برابر اسرائیل تغییر داده با اتخاذ استراتژی تهاجمی اقدام به حملات پیش‌­دستانه کند؛ وجه تمایز دیگر این جنگ این بود که این عملیات تنها به نوار غزه محدود نشد و برای نخستین ­بار اقدامات حماس با همراهی و حمایت اکثریت فلسطینیان در سراسر فلسطین روبرو شد و علاوه بر این علیرغم محدودیت­‌هایی که این رژیم در ایجاد ارتباط مردم فلسطین با بیرون از مرز‌ها ایجاد کرده بود، توانست حمایت مردم کشور‌های منطقه و دنیا را با خود همراه سازد.

در همین راستا عاموس گلعاد، رئیس بخش سیاسی و امنیتی وزارت جنگ رژیم صهیونیستی در اشاره به روند عادی سازی روابط کشور‌ها با تل آویو به این نکته اشاره کرد: «شاید ما در جنگ اخیر غزه دستاورد‌هایی داشتیم، اما حماس موفق شد بار دیگر مسائل فلسطین و قدس را در برابر دیدگان دیگران قرار دهد». این جنگ علاوه بر نشان دان قدرت موشکی مقاومت در حملات پی در پی به مواضع اسرائیل همچنین ضعف و ناکارآمدی گنبد آهنین را نیز به این رژیم اثبات کرد و بیش از ۴ هزار موشک از سوی گروه‌های مقاومت فلسطینی به سراسر اراضی اشغالی پرتاب شد.

حماس در این جنگ همچنین توانست با برجسته کردن دوباره مسئله فلسطین در منطقه و دنیا، بستر‌های تداوم عادی‌­سازی کشور‌های عربی غرب ­آسیا با این رژیم را با چالش روبرو سازد؛ در همین راستا پایگاه خبری عکا وابسته به رژیم صهیونیستی در گفتگویی که با یکی از افسران این رژیم داشته به این مهم اشاره کرده است: «دستاورد‌های حماس در جنگ اخیر غزه، روند عادی سازی روابط با کشور‌های عربی را با موانعی روبرو خواهد کرد؛ دستاورد‌های حماس در جنگ اخیر، در روند تلاش‌های آتی سازش مانع ایجاد کرده است». تداوم این جنگ بر خلاف انتظارات صهیونیست‌ها سبب شد تا در نهایت آتش­ بس را بپذیرند و یورام کوهن رئیس سابق شاباک سازمان اطلاعات و امنیت داخلی رژیم صهیونیستی به ناتوانی این رژیم در مقابله با گروه‌های مقاومت در غزه اذعان کرده و گفت: «بسیار سخت است که بگوییم اسرائیل در نبرد ۱۲ روزه غزه پیروز شده است. باید گفت که حماس با شلیک گسترده و متوالی خود به سمت مواضع اسرائیل دستاورد بزرگی کسب کرد».

در نهایت این جنگ سبب شد تا محبوبیت جبهه مقاومت اسلامی در مناطقی، چون کرانه باختری، قدس و سرزمین­های ۱۹۴۸ به میزان قابل توجهی افزایش یابد و توانمندی­‌های این جنبش را پس از ۳۴ سال از تاسیس خود علیرغم محدویت­هایی و محاصره­هایی که علیه آن وجود داشت، به اثبات برساند.

با توجه به اقبال مردمی کمی که در سال­های اخیر نسبت به سازمان آزادی­بخش و اقدامات ضعیف این سازمان وجود داشته است، در مقابل تحرکات و اقدامات حماس ظرفیت و بستر‌های این جنبش را برای نقش‌­آفرینی بیشتر در نوار غزه و سایر مناطق فلسطین بیش از پیش افزایش داده است که این امر می‌­تواند فرصتی برای نیرو‌های مقاومت فعال در فلسطین و کشور‌های منطقه فراهم سازد تا به صورت جدی در سطح منطقه­‌ای و جهانی موضوع آزادسازی فلسطین را پیگیری کنند و آن را دیگر بار به مسئله اول جهان اسلام و عرب تبدیل کنند.